Σε βασικό άρθρο της εφημερίδας New York Times, ο δημοσιογράφος
John Tierney δήλωσε ότι τα μέσα επιτελούν μία δημόσια
παρα-υπηρεσία όταν γράφουν για όλες τις ενέργειες των καμικάζι στο Ιράκ. Αυτό
εξυπηρετεί μόνο στον εκφοβισμό του κόσμου και τους σκοπούς των τρομοκρατών,
όπως δήλωσε.
Ορισμένοι φιλελεύθεροι σχολιαστές
σε δικτυακά ημερολόγια (bloggers) επιτέθηκαν
στο άρθρο αυτό, ότι προωθεί τις προσπάθειες της κυβέρνησης να αποκρύψει τις
φρικαλεότητες του πολέμου στο Ιράκ από τον Αμερικανικό λαό, αλλά πιστεύω ότι το
επιχείρημά του είναι πιο περίπλοκο. Προτού καταλάβετε γιατί ο Tierney κάνει λάθος, θα πρέπει να κατανοήσετε
ότι έχει ένα δίκιο.
Η τρομοκρατία αποτελεί ένα έγκλημα
κατά του μυαλού. Ο πραγματικός στόχος ενός τρομοκράτη είναι το ηθικό και η
κάλυψη από τον Τύπο τον βοηθάει να πετύχει το σκοπό του. Παραθέτω ένα απόσπασμα
από το βιβλίο ‘Beyond Fear’ (σελίδες 242-3):
«Το ηθικό είναι ο πιο σημαντικός
στόχος των τρομοκρατών. Απορρίπτοντας το φόβο, απορρίπτοντας τις υπερβολικές
αντιδράσεις και απορρίπτοντας τις ατελείωτες δημοσίευσεις των τρομοκρατικών
επιθέσεων στα μέσα, περιορίζουμε την αποτελεσματικότητα των τρομοκρατικών
επιθέσεων. Μέσω του πλήθους αναφορών των βομβαρδισμών του IRA στην Αγγλία και τη Βόρειο Ιρλανδία στις
δεκαετίες του 1970 και 1980, ο Τύπος αντιλήφθηκε ότι οι τρομοκράτες επιθυμούσαν
την υπερβολική αντίδραση της Βρετανικής κυβέρνησης και σύστησε τον περιορισμό
τους. Ο Τύπος των ΗΠΑ δεν έδειξε παρόμοια κατανόηση στους μήνες που ακολούθησαν
μετά την 11η Σεπτεμβρίου, γεγονός που διευκόλυνε την υπερβολική
αντίδραση της κυβέρνησης των ΗΠΑ.»
Αναλογιστείτε το ακόλουθο σκεπτικό.
Εάν ο Τύπος δεν είχε αναφέρει τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου,
εάν οι περισσότεροι άνθρωποι στις ΗΠΑ δεν τις γνώριζαν, τότε οι επιθέσεις δεν
θα είχαν αποτελέσει μία τόσο καθοριστική στιγμή στην εθνική μας πολιτική. Εάν
ζούσαμε πριν από 100 χρόνια και οι άνθρωποι διάβαζαν μόνο εφημερίδες και
έβλεπαν φωτογραφίες των επιθέσεων, τότε οι άνθρωποι δεν είχαν μία τόσο έντονη
συναισθηματική αντίδραση. Εάν ζούσαμε πριν από 200 χρόνια και το μόνο που
είχαμε ήταν ο γραπτός λόγος και οι προφορικές διηγήσεις, η συναισθηματική αντίδραση
θα ήταν ακόμη λιγότερο έντονη. Η σύγχρονη ειδησεογραφική κάλυψη ενισχύει τις
ενέργειες των τρομοκρατών με το να τις παίζει ξανά και ξανά ατελείωτες φορές,
με πραγματικές βιντεοσκοπήσεις και ήχο, εμφυτεύοντας τες στη ψυχή του κάθε
θεατή.
Όπως τα μέσα συγκέντρωσαν την
προσοχή τους στα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου και φόβισαν τον κόσμο
και τον ώθησαν να δεχτεί τις υπερβολικές αντιδράσεις της κυβέρνησης, όπως τη
Νομοθεσία PATRIOT, με τον ίδιο
τρόπο συγκεντρώνοντας την προσοχή τους στις ενέργειες των καμικάζι στο Ιράκ, τα
μέσα πείθουν τον κόσμο ότι το Ιράκ είναι πιο επικίνδυνο απ’ ότι πραγματικά
είναι.
Γράφει ο Tierney:
«Δεν υποστηρίζω την επίσημη
λογοκρισία, αλλά τα μέσα θα μπορούσαν να εξετάσουν εκ νέου αυτή την αρέσκειά
τους στην κάλυψη των ενεργειών των καμικάζι. Ένας ελαφρύς περιορισμός θα έδινε
στο κοινό μία περισσότερο ρεαλιστική άποψη των κινδύνων ανά τον κόσμο.
Όπως οι πολίτες της Νέας Υόρκης
ακολούθησαν τα στατιστικά στοιχεία της εγκληματικότητας κι όχι την αναρχία των
βραδινών δελτίων ειδήσεων, έτσι και ο κόσμος μπορεί να αρχίσει να πιστεύει τις
στατιστικές που καταδεικνύουν ότι οι πιθανότητες να σκοτωθούν από τρομοκράτες
στο Ιράκ ή οπουδήποτε αλλού είναι απειροελάχιστες.»
Το ίδιο περίπου είπα κι εγώ στο
βιβλίο ‘Beyond Fear’ (σελίδα 29), αν και πιο γενικά:
«Τα σύγχρονα μέσα μαζικής
ενημέρωσης, ειδικά οι ταινίες και οι ειδήσεις στην τηλεόραση, έχουν υποβαθμίσει
την αίσθησή μας περί φυσικού φόβου. Πληροφορούμαστε για τους κινδύνους, ή
πιστεύουμε ότι πληροφορούμαστε, όχι από την άμεση εμπειρία που έχουμε για τον
κόσμο γύρω μας και από τις εικόνες που έχουμε για το τι συμβαίνει στους άλλους,
αλλά ολοένα περισσότερο από την προοπτική των πραγμάτων που έχουμε μέσω του
διαστρεβλωμένου φακού των μέσων. Η εμπειρία μάς έρχεται ήδη φιλτραρισμένη και
αποτελεί ένα πλασματικό δείγμα που καταστρέφει τις αντιλήψεις μας. Τα παιδιά
δοκιμάζουν τα ακροβατικά που βλέπουν στην τηλεόραση από επαγγελματίες
κασκαντέρ, αλλά ποτέ δεν αντιλαμβάνονται τα προληπτικά μέτρα που λαμβάνουν οι
επαγγελματίες. Το κεντρικό δελτίο ειδήσεων δεν αντικατοπτρίζει τον κόσμο όπου
ζούμε, παρά μόνο μερικά μικρά και ελάχιστα τμήματα αυτού.
Τα κομμάτια της ζωής που έχουν
άμεσο οπτικό αντίκτυπο μεγεθύνονται ? εκείνα που δεν έχουν εικόνα ή που
δεν γίνονται απευθείας και ενστικτωδώς κατανοητά, υποβαθμίζονται. Σπάνια και
ανώμαλα γεγονότα, όπως η τρομοκρατία, αποτελούν αντικείμενο ατελείωτων
συζητήσεων, ενώ κοινοί κίνδυνοι όπως οι καρδιακές παθήσεις, ο καρκίνος του
πνεύμονα, ο διαβήτης και οι αυτοκτονίες έχουν υποβαθμιστεί.
Η παγκόσμια απήχηση των σημερινών
ειδήσεων εντείνει ακόμη περισσότερο το πρόβλημα. Εάν απαχθεί ένα παιδί στην
πόλη Salt Lake City κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, τότε όλες οι μητέρες ανά τη χώρα θα
αρχίσουν ξαφνικά να ανησυχούν για τον κίνδυνο που υπάρχει για τα παιδιά τους.
Εάν υπάρξουν ορισμένες επιθέσεις καρχαριών στη Florida – και μία γραφική ταινία – τότε ξαφνικά θα αρχίσει να ανησυχεί ο κάθε
λουόμενος. (Περισσότερα άτομα σκοτώνονται κάθε χρόνο από γουρούνια παρά από
καρχαρίες κι αυτό είναι ενδεικτικό για το πόσο καλοί είμαστε στην εκτίμηση των
κινδύνων.)»
Ένα από τα πράγματα που λέω συνεχώς
στον κόσμο είναι ότι αν το ακούσατε στις ειδήσεις, μην ανησυχείτε. Εξ’ ορισμού,
«ειδήσεις» σημαίνει ότι σπάνια κάτι συμβαίνει. Εάν ακουστεί ένας κίνδυνος στις
ειδήσεις, τότε μάλλον δεν αξίζει να ανησυχούμε. Όταν κάτι δεν αναφέρεται πια –
θάνατοι λόγω τροχαίων ατυχημάτων, οικιακή βία – που είναι τόσο κοινό που δεν
αποτελεί πλέον είδηση, τότε θα πρέπει να αρχίσετε να ανησυχείτε.
Ο Tierney εκφράζει τη θέση του ως ένα άτομο που πιστεύει ότι η κυβέρνηση Bush κάνει καλά τη δουλειά της στην
καταπολέμηση της τρομοκρατίας και ότι οι αναφορές των μέσων στις ενέργειες των
καμικάζι αποδυναμώνουν τους Αμερικανούς που θέλουν να πολεμήσουν. Εγώ εξετάζω
το ίδιο ζήτημα από άλλη άποψη, ως ένα άτομο που πιστεύει ότι οι αναφορές των
μέσων στις τρομοκρατικές επιθέσεις και απειλές έχουν αυξήσει την υποστήριξη του
κοινού υπέρ των δρακόντειων αντιτρομοκρατικών νόμων και των επικίνδυνων
εξωτερικών και εσωτερικών πολιτικών της κυβέρνησης Bush. Εάν τα μέσα δεν ανέφεραν όλους τους συναγερμούς και τις
προειδοποιήσεις και συλλήψεις της κυβέρνησης, τότε θα είχαμε μία πιο συνετή
αντιτρομοκρατική πολιτική στην Αμερική και θα ήμασταν πολύ πιο ασφαλείς.
Επομένως, γιατί είναι λανθασμένη η
θέση του; Είναι λανθασμένη επειδή ο κίνδυνος μη αναφοράς των τρομοκρατικών
επιθέσεων είναι μεγαλύτερος από τον κίνδυνο των συνεχών αναφορών. Η ελευθερία του Τύπου είναι ένα μέτρο ασφαλείας. Το μοναδικό εργαλείο που έχουμε για να είναι
ειλικρινής η κυβέρνηση είναι η δημόσια αποκάλυψη. Από τη στιγμή που θα
αρχίσουμε να κρύβουμε τμήματα της πραγματικότητας από το κοινό – είτε μέσω
νομικής λογοκρισίας, είτε μέσω αυτόβουλου «περιορισμού» – θα καταλήξουμε να
έχουμε μία κυβέρνηση που θα ενεργεί βάσει μυστικών. Θα καταλήξουμε να έχουμε
ένα σύστημα που θα αποφασίζει τι πρέπει και τι δεν πρέπει να γνωρίζει το
κοινό.
Παραθέτω ένα παράδειγμα. Πέρυσι
είχα δηλώσει ότι η συνεχής ροή τρομοκρατικών συναγερμών αποτελούσαν ένα
μηχανισμό για να είναι οι Αμερικανοί συνέχεια φοβισμένοι. Αυτή την εβδομάδα, τα
μέσα ανάφεραν ότι η κυβέρνηση Bush
αύξησε επανειλημμένα το επίπεδο τρομοκρατικών απειλών βάσει αδύναμων
αποδείξεων, παρά τη σύσταση του Tom Ridge, πρώην Γραμματέα
του Υπουργείου Εσωτερικής Ασφάλειας (DHS). Εάν τα μέσα κυνηγήσουν την ιστορία αυτή, θα μάθουμε – πολύ αργά
βέβαια για τις εκλογές του 2004, αλλά όχι και για το μέλλον – περισσότερα για
τη μηχανή τρομοκρατικής προπαγάνδας της κυβέρνησης Bush.
Η ελευθερία του Τύπου – η αδέσμευτη
δημοσίευση όλων των κακών ειδήσεων – περιλαμβάνει κι αυτή κινδύνους. Αλλά οτιδήποτε
άλλο είναι πολύ πιο επικίνδυνο. Γι’ αυτό ο Tierney κάνει λάθος.
Και ειλικρινά, όποιος πιστεύει ότι
μπορεί να λάβει την ακριβή εικόνα οποιουδήποτε μέρους του πλανήτη διαβάζοντας
τις ειδησεογραφικές αναφορές, πλανάται πλάνην οικτράν.
Το άρθρο του Tierney:
<http://www.iht.com/articles/2005/05/10/opinion/…>
Οι αντιδράσεις από το δικτυακό
ημερολόγιο (blog):
<http://www.salon.com/politics/war_room/index.html?…>
<http://amcop.blogspot.com/2005/05/…>
<http://littlejohn.blogs.com/beirut/2005/05/…>
Το δοκίμιο που έγραψα με θέμα τους
τρομοκρατικούς συναγερμούς:
<http://www.schneier.com/essay-055.html>
Τα σχόλια του Tom Ridge:
<http://www.usatoday.com/news/washington/…>
Το παρόν άρθρο είναι τμήμα του Κρυπτογράμματος Μαΐου 2005.
Πηγή
Cryptogram.gr 2005
